Blogs
Marcelschrijft
Voor mijn eigen website schrijf ik elke week een column, die u kunt lezen op de voorpagina. Dat zijn columns over taal, cultuur en alledaagse eigenaardigheden.
Een – omgekeerd – chronologisch overzicht van alle stukjes op mijn site vindt u hieronder.
Nijmegen Centraal
Voor de website Nijmegen Centraal heb ik columnachtige teksten geschreven met, het zal u niet verbazen, een Nijmeegse invalshoek.
- Details
De overheid bemoeit zich te veel met de burger. Dat vindt de Tilburgse hoogleraar Bestuurskunde Paul Frissen. Dat komt volgens hem doordat de samenleving altijd ingewikkelder is dan een overheid kan behappen. De overheid kan de ontwikkelingen alleen bijbenen door een stortvloed aan regelingen en regels te bedenken. Vooral om ons op te voeden en betere mensen van ons te maken. Juist die bemoeizucht maakt het ‘draagvlak’ voor dat beleid onder de burgers kleiner.
- Details
Witte rook. Habemus papam. En we noemen hem Franciscus.
Franciscus is Argentijn. De eerste paus van buiten Europa. Heel Latijns-Amerika is in rep en roer. Van Mexico tot Argentinië staan de straten nu nog vol.
Europa is tevreden, het werd tijd voor een ander continent. Nergens heeft de katholieke kerk meer aanhangers dan in Zuid-Amerika.
Italië is tevreden. Geen Italiaan weliswaar, maar een Argentijn met Italiaanse ouders, die ‘sympathiek Italiaans’ spreekt.
De aanwezigen op het Sint-Pietersplein waren tevreden. Wat een menselijke en aandoenlijke eerste woorden van de paus: ‘Broeders en zusters, goedenavond.’
- Details
Rome is in de war. De verkiezingen hebben Italië bijna onregeerbaar gemaakt. De EU kijkt onthutst toe. De derde economie van Europa heeft een stabiele regering nodig. En, toch niet weer die malloot Berlusconi? In mei treedt president Napolitano af. Een nieuwe president moet worden gekozen door het parlement. Bijna geen doen met zo veel verdeeldheid.
De Romein maakt zich op voor nog een andere verkiezing. Wie wordt de nieuwe paus? Wanneer zien we witte rook?
- Details
Voetballers zijn soms onbedoeld grappig.
Klaas-Jan Huntelaar speelde vorige week een Europese wedstrijd. Zijn club Schalke 04 was veel sterker, maar de tegenstander kreeg toch nog een kans. Huntelaars commentaar: ‘Het veld was glad, onze keeper was omgevallen.’
De Belgische keeper Jean-Marie Pfaff stopte voor zijn club Bayern München ooit een strafschop en vertelde op de Duitse tv: ‘Aber de Schütter hatte de Bal nicht gut in de Hoeke geplatzt.’ Zoals u weet bestaat Hoeke in het Duits niet en is platzen ontploffen. De verbouwereerde Duitse verslaggever maakte hoffelijk een einde aan het interview door Pfaff opnieuw omstandig te feliciteren.
Toen Ruud Gullit trainer was van Feyenoord, zat het niet mee: ‘Ik ben niet te benijden.’
Johan Cruijff over een matig elftal: ‘De verdediging was net een geitenkaas.’
- Details
Op de middelbare school hadden we een heel aardige leraar biologie. De goede man was een fervent aanhanger van de taalkundige rage die voorschreef dat in elke gesproken zin minstens één keer het woord ‘dus’ moest zitten. Bij hem regende het dus dussen. Ik weet niet meer wat voor cijfers ik voor biologie haalde. Mochten dat aardige cijfers zijn geweest, dan kwam dat niet door goed opletten in de klas. Les na les turfden we het dus-gehalte van deze leraar om te zien of hij zijn vorige record zou breken. Waar de les over ging, wisten we niet.
Stopwoorden zijn van alle tijden. Een stopwoord hoeft niet één woord te zijn, het kan ook een combinatie van woorden zijn. Denk aan ‘of zo’ of ‘eigenlijk gewoon’. Daarmee krijgt de spreker even de tijd om na te denken, zijn woorden kracht bij te zetten of ze schijnbaar te nuanceren. De spreker is zich van zo’n stopwoord vaak niet bewust en is stomverbaasd als hij erop wordt gewezen.
- Details
Ik ben blij dat ik in Nederland woon. Land, gewoonten, welvaart, taal, we hebben het goed voor elkaar. Natuurlijk gaat er wel eens iets mis. De laatste tijd nogal veel zelfs, met alle financiële misstanden. Ook ‘dingen die wij nooit zouden doen’, zoals fraude, corruptie, vriendjespolitiek en zelfverrijking. Dat was iets voor zuidelijke landen. En niet voor calvinistisch Nederland. In ons vlakke land met zijn steile karakters waren fraude en corruptie ondenkbaar.
Fraude en corruptie komen wereldwijd voor. Gelukkig houden we, eigenzinnig als we zijn, ook typisch Nederlandse misdrijven. Misdrijven met schilderachtige namen, die een buitenlander na twintig inburgeringscursussen nog niet kan uitspreken. Namen waarbij elke taalkundige zijn vingers aflikt.
- Details
Beatrix treedt af. Wat zal ik haar missen. En wat zal ik haar troonredes en kersttoespraken missen. Majesteit, beloof ons dat u na uw aftreden nog af en toe een toespraak houdt of een interview geeft.
Er is niemand met zo’n perfecte uitspraak als Beatrix. Een vorstelijke dictie. Alleen al daarom is zij de terechte koningin geweest. Beatrix is de enige in Nederland die alle letters van een woord uitspreekt. Inclusief de slot-n bij hele werkwoorden. Haar moeder Juliana was daar nog preciezer in. Omdat ik als jochie zelf koning wilde worden, imiteerde ik dat en moet ik ooit hebben geroepen: ‘Leven de koningin!’
Beatrix zegt ‘ik aanvaard dit’ en niet ‘ikaanvaardit’. Bij haar hoor je of een woord op een ‘d’ of een ‘t’ eindigt. In een woord als ‘ambt’ laat ze heel subtiel een ‘b’ horen. Klinkers zijn bij haar klinkers, standvastig en karaktervol, en niet een oponthoud tussen medeklinkers.
Een onmenselijke taalkundige prestatie, dat krijgt alleen iemand voor elkaar die door een hogere macht boven ons is gesteld.
- Details
Eergisteren was het weer eens een historische dag. Hoe meer historische dagen, hoe meer we het idee hebben in een historische tijd te leven. Een fijne gedachte: we zijn er niet voor niets, we zijn zelf historisch.
Barack Obama was al de eerste niet-blanke president van de Verenigde Staten. Nu is hij ook nog eens de eerste niet-blanke president die is herkozen. Had Romney gewonnen, dan was Obama trouwens de eerste niet-blanke president die niet was herkozen. Ook historisch.
Ruim een half miljoen Amerikanen waren afgekomen op de inaugurele rede van Obama. De dag van heel Amerika, democraat of republikein. Prinsjesdag en kerstboodschap van Beatrix ineen, maar dan met een federale saus. Het was koud en kil, de woorden van Obama moesten warmte brengen. En dat deden ze. Obama pakte uit, met bespiegelingen over het heden, maar vooral vergezichten op de toekomst: sociale programma’s, andere wapenwet, gelijke rechten voor homoseksueel Amerika, strijd tegen klimaatverandering, hervorming van de immigratiewet. Hij besprak met ongehoorde lef onderwerpen die een Amerikaanse president zijn landgenoten niet eerder voorhield. Beeldend, bezielend en inspirerend, zoals we dat in de Nederlandse politiek zelden meemaken.
- Details
GroenLinks heeft een bewogen tijd achter de rug, om het maar zacht uit te drukken. Femke Halsema weg, Jolande Sap nieuwe leider, tumult over de Kunduz-missie, Mariko Peters in opspraak, Tofik Dibi wil de plaats van Sap, rampzalige verkiezingsuitslag, Sap blijft, Sap toch weg, partijbestuur weg, Andrée van Es (onderzoekscommissie verkiezingsnederlaag) weg, Bram van Ojik opvolger Sap.
Een partij die zo in de war is, moet zich naar Haags jargon ‘herbronnen’, haar ‘identiteit’ hervinden en zich opnieuw ‘profileren’.
Welnu, met dat profileren heeft GroenLinks een daverende start gemaakt. Niet met een nieuw, vernuftig zorgpremiestelsel. Niet met een toekomstbestendige taakomschrijving van onze krijgsmacht. Niet met nieuwe regels voor de asielzoekersproblematiek. Nee, GroenLinks wil dat we met zijn allen gaan doucheplassen. (Woord van 2013?)
- Details
Remco Campert (83) voelt zich op de eerste plaats dichter, liet hij onlangs in Vrij Nederland weten. Hij is beter in poëzie dan in proza, vindt hij. Voor zijn poëzie kreeg hij al in 1976 de P.C. Hooft-prijs.
Toch is Campert bezig met een nieuwe roman: ‘Hij moet voor mijn dood af zijn.’
Onlangs verscheen Het verband tussen de dingen ben ik zelf, een bundeling van zijn zaterdagse columns in de Volkskrant. Elke week een genot om te lezen. Poëtische taal, ook al is het proza. De ene mooie zin volgt de andere op: een perfecte cadans, onnadrukkelijke humor en melancholie die nooit weemoedig maakt maar juist opmontert.
- Details
Toen ik dertien was, zag ik mijn eerste James Bondfilm in de bioscoop. Dat was On Her Majesty’s Secret Service. James Bond werd gespeeld door de Australische acteur George Lazenby, die al na één keer werd afgeserveerd. Volgens de recensenten is dit niet het beste deel in de reeks, maar destijds maakte deze film op mij een verpletterende indruk. Het verhaal speelt zich af in het winterse decor van het Zwitserse hooggebergte, waar James het geboefte van zich af moet houden.
- Details
Vorige week overleed de componist Simeon ten Holt. Bekend om Canto Ostinato, een drie uur durend, bezwerend en romantisch muziekstuk. Met die compositie uit 1979 liet Ten Holt zijn atonale periode, ‘mijn artistieke winter’, achter zich. Collega-componisten konden het stuk niet waarderen: te mooi, te melodieus, te muzikaal. Het was de tijd van Peter Schat.
Ten Holt: ‘Canto Ostinato werd gezien als muziek voor vrouwen, met zijn warmte, liefde, compleetheid.’
Daar sta je dan als man. Geen warmte, geen liefde, geen compleetheid. Moeten mannen zich dan overgeven aan het atonale, avant-gardistische wapengekletter van Schat en Louis Andriessen?
Ten Holt heeft vanaf 2000 niet meer gecomponeerd. De seksualiteit had hem verlaten. Muziek had volgens Ten Holt met libido te maken. Hij kon nog wel noten schrijven, maar er zat geen leven meer in, geen sensualiteit.
- Details
Nederlanders gaan niet altijd zorgvuldig om met dieren. Megastallen. Legbatterijen. Honden die voor de zomervakantie aan een boom worden gebonden.
Er zijn ook zonnige kanten. Poes en hond krijgen voor hun verjaardag een strikje om en een verwenhapje. Oude paarden worden na een hippische carrière vertroeteld en hoeven niet naar de slager. Nederland was het eerste land met een Partij voor de Dieren in het parlement. Maar misschien vindt u dat juist een veeg teken.
Ook ons wild willen we goed behandelen.
De Volkskrant schreef laatst over de ecoducten op de Veluwe. Veelbelovende initiatieven, die echter op typisch Nederlandse wijze hebben geleid tot een kolderieke brij van tegengestelde belangen en meningen.
- Details
Het is slecht gesteld met het Duits in Nederland. Dat vindt minister Timmermans van Buitenlandse Zaken. ‘Er is een tragisch misverstand in het Europa van nu. Mensen denken dat we het met Engels afkunnen’, zegt Timmermans in de Duitse krant Die Welt. ‘Dat steeds meer Nederlanders slechter Duits spreken, leidt ertoe dat we in onze contacten met Duitsland geen voorsprong meer hebben op andere landen. Veel kleinere Duitse bedrijven zijn er niet van gediend als er Engels wordt gesproken.’
Scholieren van nu hebben meer moeite met Duits dan de jeugd van vroeger, ook in de grensstreek. Ik heb altijd in de grensstreek gewoond. Het Duits werd ons met de paplepel ingegoten. Dat kwam door de tv. Die was een groot deel van het weekend op de Duitse zenders afgestemd. Voor de kleintjes was er Die Puppenkiste, voor de ouderen het actualiteitenprogramma Hier und Heute, dat nog altijd bestaat. ‘s Zaterdagsavonds kwamen opa en oma langs en op hun verzoek slingerden ‘mooie zangers’ als Rudolf Schock en Hermann Prey opera- of operetteliederen de huiskamer in. Verder was er veel Duits voetbal. Duits werd bijna een tweede moedertaal.
- Details
Morgen wordt het kabinet Rutte II beëdigd. Vicepremier wordt niet PvdA-leider Diederik Samsom, maar zijn partijgenoot Lodewijk Asscher.
De kranten, van Volkskrant tot Telegraaf, reageerden vorige week vol ongeloof. Asscher? Wat moest Samsom met hem? Probleem was niet het geringe soortelijk gewicht van deze Amsterdamse wethouder; nee, hij had juist te veel talent, hij was te goed. Samsom had zijn grote concurrent naar Den Haag gehaald. Over vier jaar zou Asscher populairder kunnen zijn dan Samsom en hem van de troon stoten.
Sommige kranten hadden hun politieke misdaadjournalist ingezet, die in een paar CIA-scenario’s uit de doeken deed hoe de twee elkaar de komende jaren te lijf zouden gaan. In het ene scenario draaide Asscher Samsom de nek om. Het andere scenario beschreef hoe Samsom met een duivelse intrige Asscher buitenspel zette en hem voorgoed uitschakelde.
- Details
De moeder van een vriendin van mij – lang geleden, jaren zeventig – verwonderde zich erover dat de jeugd, of was het alleen haar dochter, woorden combineerde die volgens haar niet te verenigen waren. ‘Vreselijk leuk, verschrikkelijk mooi’, ze kon er niet aan wennen.
Iets dergelijks valt mij de laatste tijd ook op. Het is in de mode woorden te gebruiken die extremen aanduiden, ‘extreem’ bijvoorbeeld. Omdat alleen ‘extreem’ niet extreem genoeg is, moet daar iets vóór. Merkwaardig genoeg plakt de modieuze spreker daar geen ‘vreselijk’ of ‘verschrikkelijk’ voor, maar woorden die feitelijk verzachten, matigen. ‘Een beetje extreem’, al vaak gehoord. (Komt dat door André Hazes, met zijn ‘Beetje verliefd’?) De spreker wil hiermee juist niet matigen, maar benadrukken dat het om iets buitengewoons gaat. ‘Redelijk absurd’, ‘vrij afschuwelijk’, ‘aardig uniek’.
- Details
Vorige week, drukdrukdruk, wilde ik een makkelijke maaltijd klaarmaken. ‘Kok is lui’, riep ik vanuit de keuken vrouw en kinderen toe. Als aardappels had ik rösti, als groente fruit en als vlees verpakte Maaslander Kaasschnitzels.
De tekst op het pak Maaslander Kaasschnitzels was veelbelovend: ‘Verrassend variëren met kaas. Met kaas kun je alle kanten op, dat hoef je onze kaasmakers niet te vertellen. Het bereiden van de Maaslander Kaasschnitzel is een fluitje van een cent: even bakken en klaar is Kees.’
Goed ingekocht, besloot ik.
- Details
In ons moderne, communicatieve tijdsgewricht wil iedereen aan het woord komen. Jan en alleman wil zich uiten, profileren en zijn ideeën voor of over het voetlicht brengen. (Dat voetlicht is, net als het voortouw, al enkele jaren helemaal terug van weggeweest.)
Maar hoe krijg je aandacht, als iedereen door elkaar schreeuwt? Er zit maar één ding op: nog harder schreeuwen. Hard schreeuwen betekent niet altijd de volumeknop hoger zetten. Een ander woordgebruik wil ook wel eens helpen. Met superlatieven bijvoorbeeld. Of het woord meest. Dat wordt overal voor geplakt. Meest jonge klinkt jonger dan jongste, lijkt men te denken.
- Details
U kijkt naar Pauw & Witteman. De minister van Financiën is op bezoek. De gastheren onderwerpen hem aan een scherp verhoor. Griekenland, de EU, de huishouding van Nederland, serieuze zaken.
Na dit onderwerp is het tijd voor een tussentijdse reclameboodschap. Beddenfabrikant X heeft een nieuwe matras op de markt gebracht. Een vertegenwoordiger van X beveelt de matras vol verkoopvuur aan. Naast hem beproeft iemand de matras op veerbaarheid, comfort en ergonomisch slaapvermogen. Het is Paul Witteman, languit op de matras. Witteman glimlacht gelukzalig en zegt dat hij na een nacht op deze matras zijn gasten nog scherper kan ondervragen.
- Details
Momentum.
Ineens is zo’n woord er. Een paar jaar geleden een aarzelende entree, nu een virus.
Het momentum van Epke en Ranomi. Zij grepen hun kans. Dat grijpen van die kans is duf. Momentum is 2.0.
Ranomi won twee keer goud. Had zij haar momenta?
Kantelmoment.
‘Meneer Van Gaal, wat was het kantelmoment in de wedstrijd tegen Hongarije?’